Επιμέλεια: Aλέξανδρος Γιατζίδης, M.D., medlabnews.gr

Η κατάθλιψη είναι πολύ διαδεδομένη – ο ένας στους πέντε ανθρώπους θα πάθει κατάθλιψη σε κάποια φάση της ενήλικης ζωής του. Για τους ανθρώπους που ζουν με τον διαβήτη, ο αριθμός είναι ακόμη υψηλότερος.

Οι άνθρωποι που έχουν κατάθλιψη δυσκολεύονται να κάνουν τις συνηθισμένες τους δραστηριότητες και να λειτουργούν κανονικά από μέρα σε μέρα. Η κατάθλιψη δεν είναι απλά κακοκεφιά, αλλά μια ασθένεια που μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στη σωματική όσο και στην ψυχική υγεία.

Τρεις στους δέκα Έλληνες διαβητικούς υποφέρουν από κατάθλιψη, όπως διαπιστώνουν οι γιατροί των διαβητολογικών ιατρείων της χώρας.  · Ανάμεσα στις κύριες αιτίες της κατάθλιψης των διαβητικών στην Ελλάδα, είναι η συνεχής πίεση για ρύθμιση του σακχάρου και διατήρησή του στα επιτρεπτά επίπεδα. Παράλληλα, ακόμη και σήμερα, τα άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη έρχονται αντιμέτωπα με πολλές κοινωνικές προκαταλήψεις και στιγματισμό, γεγονός που εντείνει τα συμπτώματα κατάθλιψης.

Η κατάθλιψη μπορεί μεν να χτυπήσει οποιονδήποτε, αλλά είναι γεγονός ότι οι άνθρωποι με διαβήτη μπορεί να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο. Επιπλέον, τα άτομα με κατάθλιψη μπορεί να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εκδήλωσης διαβήτη. Η θεραπεία για την κατάθλιψη βοηθά τους ανθρώπους να διαχειριστούν τα συμπτώματα και των δύο ασθενειών, βελτιώνοντας έτσι την ποιότητα της ζωής τους.

Αρκετές μελέτες δείχνουν ότι ο διαβήτης διπλασιάζει τον κίνδυνο κατάθλιψης σε σύγκριση με εκείνους που δεν πάσχουν από τη νόσο. Οι πιθανότητες αυξάνονται όταν εμφανίζονται και επιδεινώνονται οι επιπλοκές του διαβήτη. Έρευνες δείχνουν ότι η κατάθλιψη οδηγεί σε σωματικές και διανοητικές δυσλειτουργίες, έτσι, ένα άτομο είναι λιγότερο πιθανό να ακολουθήσει τη διατροφή που απαιτείται ή το σχέδιο φαρμακευτικής αγωγής. Το άγχος, η κατάθλιψη και η αϋπνία αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη στους άντρες

Οι αιτίες στις οποίες βασίζεται η αλληλεπίδραση της κατάθλιψης και του διαβήτη είναι ασαφείς. Η κατάθλιψη μπορεί να αναπτυχθεί εξαιτίας του άγχους, αλλά επίσης, μπορεί να προκύψει από τις μεταβολικές επιδράσεις του διαβήτη στον εγκέφαλο. Σύμφωνα με μελέτες, τα άτομα με διαβήτη που έχουν ιστορικό κατάθλιψης, είναι πιθανότερο να παρουσιάσουν επιπλοκές στο διαβήτη από όσους δεν πάσχουν από κατάθλιψη.

Το γεγονός ότι η κατάθλιψη εμφανίζεται συχνότερα σε άτομα με διαβήτη από ότι στο γενικό πληθυσμό δεν σημαίνει ότι ο διαβήτης προκαλεί κατάθλιψη ή ότι η κατάθλιψη προκαλεί διαβήτη. Δεν έχουν εντοπιστεί συγκεκριμένοι αιτιατοί παράγοντες. Χρειάζεται ειδική διερεύνηση για το συγκεκριμένο άτομο για τη διασαφήνιση των παθογόνων παραγόντων.

Φαίνεται όμως να δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος κατά τον οποίο οι απαιτητικές συνθήκες και οι δυσκολίες που σχετίζονται με το διαβήτη να δημιουργούν καταθλιπτική συμπτωματολογία, η οποία δυσχεραίνει την τήρηση του πλαισίου ρύθμισης αυξάνοντας την πιθανότητα εμφάνισης ήεπίτασης συμπεριφορών παραίτησης, περιορισμένης φυσικής δραστηριότητας, υπερφαγίας, παχυσαρκίας, καπνίσματος και μεγεθύνει τα προβλήματα με αποτέλεσμα την επίταση της κατάθλιψης.

Τα συμπτώματα της κατάθλιψης

Τα συμπτώματα της κατάθλιψης εμπεριέχουν την ύπαρξη της απογοήτευσης ή της απώλειας του αισθήματος της ικανοποίησης, αλλά και μια σειρά από φυσικά, ψυχολογικά και συναισθηματικά συμπτώματα.

Τα άτομα με κατάθλιψη μπορεί να νιώθουν:

Αλλαγή στην διάθεση για φαγητό (απώλεια ή αύξηση)
Δυσκολία με τον ύπνο
Μειωμένη ενεργητικότητα
Δυσκολία στην αυτοσυγκέντρωση
Αδυναμία να μείνουν προσηλωμένοι σε κάτι
Αισθάνονται αβοήθητοι
Αισθάνονται πως δεν είναι χρήσιμοι σε κάτι
Έχουν αρνητικές σκέψεις
Έχουν τάσεις αυτοκτονίας
Είναι οξύθυμοι
Ανησυχούν με όλα
Είναι νευρικοί
Έχουν αισθήματα ενοχής

Μια συνήθης απασχόλησή τους μπορεί να είναι η αναπόληση γεγονότων ή περιστατικών από το παρελθόν. Τα άτομα που υποφέρουν από κατάθλιψη σταδιακά καταβάλλονται και γίνονται ανίκανα να αντεπεξέλθουν σε καθημερινές λειτουργίες και δραστηριότητες. Μπορεί να συνειδητοποιήσουν πως σταδιακά αρχίζουν να αποφεύγουν τη συμμετοχή σε κοινωνικές δραστηριότητες. Επίσης αναφέρουν σημαντικές δυσκολίες σε πολλά και απλά καθημερινά πράγματα. Θέματα όπως η δουλειά, η οικογένεια και οι κοινωνικές συναναστροφές επηρεάζονται σημαντικά από την κατάθλιψη.

Οι δυσκολίες αυτές επιβαρύνουν το αίσθημα της θλίψης και χειροτερεύουν την κατάσταση του ατόμου. Η έντονη κατάθλιψη μπορεί να οδηγήσει τον άνθρωπο στον αλκοολισμό

Τα συμπτώματα της κατάθλιψης συχνά περιλαμβάνουν:

• Επίμονη λύπη, άγχος, ή απουσία διάθεσης 

• Συναισθήματα απελπισίας, απαισιοδοξίας 

• Αισθήματα ενοχής, αναξιότητας, «αβοήθητου» 

• Απώλεια ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης σε χόμπι και δραστηριότητες που κάποτε ήταν πηγή απόλαυσης, συμπεριλαμβανομένου του σεξ 

• Μειωμένη ενέργεια, κόπωση, «βραδύτητα» 

• Δυσκολία στη συγκέντρωση, στη μνήμη, στη λήψη αποφάσεων 

• Αϋπνία, ξύπνημα νωρίς το πρωί, ή πολύωρος ύπνος 

• Θέματα όρεξης και / ή μεταβολές βάρους 

• Σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονίας ή απόπειρες αυτοκτονίας 

• Ανησυχία, ευερεθιστικότητα 

Εάν πέντε ή περισσότερα από τα παραπάνω συμπτώματα παρουσιάζονται κάθε μέρα για τουλάχιστον δύο εβδομάδες και παρεμποδίζουν τις συνήθεις καθημερινές σας δραστηριότητες, όπως την εργασία, τη φροντίδα του εαυτού, τη φροντίδα των παιδιών και την κοινωνική σας ζωή, τότε θα πρέπει να επιδιώξετε μια πρώτη αξιολόγηση για την κατάθλιψη.

Επιπτώσεις της κατάθλιψης  Τα άτομα με διαβήτη πρέπει να διαχειριστούν με επιτυχία την ασθένειά τους για την αποφυγή επιπλοκών.  ·

Μελέτες έχουν δείξει μια σημαντική σχέση μεταξύ κατάθλιψης και κακής συμμόρφωσης στις οδηγίες για την ατομική φροντίδα, γεγονός που επιβεβαιώνεται από το υψηλότερο ποσοστό των επιπλοκών του διαβήτη, μεταξύ εκείνων που έχουν κατάθλιψη.  ·

Τα άτομα με διαβήτη και κατάθλιψη διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο αναπηρίας, έχουν μειωμένη παραγωγικότητα στην εργασία και φτωχότερη ποιότητα ζωής.  ·

Διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο θανάτου, όπως φαίνεται σε μια μελέτη που αποκάλυψε ότι η συνύπαρξη διαβήτη και κατάθλιψης σχετίζεται με σημαντικά αυξημένο κίνδυνο θανάτου, σε αντίθεση με όσους έχουν είτε διαβήτη ή κατάθλιψη μόνο. 

Η κατάθλιψη μπορεί να διπλασιάσει τον κίνδυνο προσβολής από διαβήτη τύπου 2. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε αυξημένες ορμόνες του στρες και αύξηση του σωματικού βάρους δεδομένου ότι τα άτομα με κατάθλιψη συχνά δεν είναι δραστήρια.

Η κατάθλιψη μπορεί επίσης να αυξήσει την πιθανότητα ανάπτυξης επιπλοκών του διαβήτη. Οι άνθρωποι που έχουν κατάθλιψη μπορεί να δυσκολεύονται να αντεπεξέλθουν στα καθημερινά τους καθήκοντα. Με την πάροδο του χρόνου, η διαχείριση του διαβήτη (κάνοντας τακτικό έλεγχο της γλυκόζης του αίματος, παίρνοντας φάρμακα, ακολουθώντας ένα πρόγραμμα υγιεινής διατροφής και κάνοντας τακτική σωματική άσκηση) μπορεί να αποβεί επίπονη. Αυτό μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο να πάθει ένα άτομο κατάθλιψη, πράγμα που μπορεί με τη σειρά του να οδηγήσει το άτομο στο να παραμελήσει τη συνήθη φροντίδα του διαβήτη.

Τα συναισθήματα που φαίνεται ότι δοκιμάζει ένα άτομο με διαβήτη είναι αυτά του άγχους (για την πορεία του διαβήτη του), της ματαίωσης (για όλα όσα, ίσως, θα ήθελε, αλλά δεν μπορεί να κάνει), του πένθους (για όσες δυνατότητες πιστεύει ότι έχασε) και της θλίψης (για το μέλλον του, που το βλέπει πολλές φορές αβέβαιο).

Ακόμα, μπορεί να νιώσει φόβο (όταν αντιμετωπίσει τις αυξημένες απαιτήσεις της ρύθμισης), θυμό(γιατί πιστεύει ότι είναι άδικο να συμβαίνει κάτι τέτοιο σ' εκείνον) και ενοχές (γιατί ίσως να μην καταφέρνει να ρυθμίζεται πάντα όσο καλά θα ήθελε).

Επιπρόσθετα, μπορεί να υπάρχει "συναίσθημα αβοήθητου", απογοήτευση και έλλειψη ελπίδας. Όλα αυτά τα συναισθήματα είναι φυσιολογικά ως αντιδράσεις, αν και δεν απαντώνται με την ίδια ένταση, ούτε και σε όλους τους ανθρώπους με διαβήτη. Όταν, όμως, όλα αυτά συνοδεύονται από κλασική καταθλιπτική συμπτωματολογία (απώλεια ενδιαφέροντος και ευχαρίστησης, αίσθημα παραίτησης, αρνητικές σκέψεις για τον ίδιο και το μέλλον, αυτοκαταστροφική συμπεριφορά, διαταραχές της όρεξης και του ύπνου, επιθετικότητα, άγχος, έντονη κόπωση) μπορεί να σηματοδοτούν την εγκατάσταση μιας συναισθηματικής κατάστασης, που λέγεται κατάθλιψη.

Η κατάθλιψη και ο σωστός έλεγχος του διαβήτη

Η εμφάνιση της κατάθλιψης, μπορεί να δυσκολέψει τη σωστή τήρηση των κανόνων που απαιτεί ο σακχαρώδης διαβήτης, όπως για παράδειγμα τη σωστή διατροφή και την άσκηση.

Ο έλεγχος της κατάθλιψης στο σακχαρώδη διαβήτη. Η έναρξη θεραπείας.

Η θεραπεία της κατάθλιψης με την ψυχοθεραπεία, τη φαρμακευτική αγωγή, ή ένα συνδυασμό τους μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα ζωής και την ικανότητα του ασθενούς να διαχειριστεί το διαβήτη.
Οι έρευνες έχουν δείξει πως υπάρχουν πολλοί τύποι κατάθλιψης, που ίσως να χρειάζονται και διαφορετική αντιμετώπιση. Η διάγνωση επομένως θα πρέπει να γίνει από κάποιον ειδικό ο οποίος με τη σειρά του θα προτείνει την κατάλληλη θεραπεία και τη διάρκειά της. Μια γενική συμβουλή είναι σε όλους χρήσιμη, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις δεν είναι αρκετή να εξαλείψει τα συμπτώματα της κατάθλιψης.

Οι πιο αποτελεσματικές θεραπείες είναι αυτές που συνδυάζουν την ψυχολογική και ιατρική φροντίδα, ιατρική παρακολούθηση, εξατομικευμένη εκπαίδευση για τον διαβήτη και επαρκή κοινοτική υποστήριξη.

Ο γιατρός σας ή ο θεράπων επαγγελματίας υγείας θα λάβει υπόψη αρκετούς παράγοντες όταν προτείνει την καταλληλότερη θεραπεία για εσάς. Για να γίνετε καλά και να παραμείνετε υγιείς είναι σημαντικό να έχετε τακτική επαφή με τον γιατρό σας και να σας αξιολογεί σε τακτική βάση για να ελέγχει ότι οι θεραπείες σας είναι αποτελεσματικές.

Η κατάθλιψη είναι ιάσιμη, τόσο με ψυχοθεραπεία, όσο και με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή. Ωστόσο, πρέπει να γίνει έγκαιρα αντιληπτή από το άνθρωπο με διαβήτη και τους δικούς του, γιατί μπορεί να αποτελέσει μεγάλο εμπόδιο στην καθημερινή προσπάθεια για επιβίωση και καλή ρύθμιση του διαβήτη.

Αν έχετε σακχαρώδη διαβήτη και παρουσιάσετε συμπτώματα κατάθλιψης θα πρέπει οπωσδήποτε να απευθυνθείτε σε ένα γιατρό. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να προσέξετε μια σειρά από πιθανές αιτίες. Συνεχώς αυξημένα σάκχαρα, για παράδειγμα, θα μπορούσαν να οφείλονται σε υπερκόπωση, απώλεια βάρους ή μειωμένο ύπνο και χρόνο ξεκούρασης. Μολύνσεις και θυρεοειδής ή προβλήματα με τα νεφρά πιθανόν να σχετίζονται με ορισμένα από τα συμπτώματα της κατάθλιψης.